پيامدهاي تنش در «منطقه ممنوعه»
عباس پرورده
آدرين واتسون، سخنگوي امنيت ملي كاخ سفيد در بيانيه‌اي كه رسانه‌ها آن را تند توصيف كردند، گفت كه ما مي‌دانيم ايران مشاركت عميقي در عمليات عليه كشتي‌هاي تجاري درياي سرخ دارد و تلويحا ايران را به حمايت از انصار‌الله متهم كرد. حرف‌هاي واتسون به سرعت تيتر مهم رسانه‌هاي جهان شد. چه بسا بسيار كسان مشتاق شنيدن خبري اين‌چنين كه دستاويزي براي كشاندن پاي ايران به جنگ در غزه در خود دارد، بودند؛ از برخي اعراب منطقه تا رسانه‌هاي اپوزيسيون و خصوصا رهبران اسراييل. نهم آبان، كمتر از يك ماه از تهاجم ارتش اسراييل به غزه، يحيي سريع، سخنگوي جوان و خوش‌سيماي يونيفرم‌پوش نيروهاي انصار‌الله، كلاه‌كج سرخ‌رنگ بر سر و شش ستاره زرد طلايي بر شانه و با نشان‌هاي رنگارنگ نظامي بر سينه كه پيش‌تر عادت بود بر سينه ژنرال‌هاي سالخورده ارتش‌هاي بزرگ باشد، با اعتماد به نفس هميشگي برابر ده‌ها ميكروفون روي ميز اعلام كرد بنا به درخواست مردم يمن، نيروهاي مسلح اين كشور عمليات گسترده موشكي و پهپادي در اراضي اشغالي انجام داده است. اما با گذشت زمان و رديابي موشك‌ها توسط گنبد آهنين، يمني‌ها با هدف بازدارندگي از كشتار فلسطيني‌ها، كشتي‌هايي كه مي‌گويند به سمت بنادر اسراييل مي‌روند را هدف گرفته‌اند، اقدامي كه پيامدهايش چندان معلوم نيست.
حقيقت تلخ اين است كه جنگ در غزه برخلاف مناقشات اخير خاورميانه به يك مخمصه (Dilema) گريزناپذير براي طرف‌ها نزديك شده، جنگي كه شباهت به بازي همه يا هيچ است و طرف‌ها حس مي‌كنند نمي‌توانند بدون دستاوردي ملموس از آن خارج شوند و اين خود چشم‌انداز جنگ را خطرناك‌تر كرده و نگراني‌ها از احتمال باز شدن جبهه‌هاي ديگري را افزايش داده. مويد اين سخن اينكه برخلاف بسياري گمانه‌زني‌هاي روزهاي نخست، يك نظرسنجي كه اخيرا مركز موسوم به تحقيقات سياسي و نظرسنجي فلسطين انجام داده نشان مي‌دهد حمايت از حماس و مبارزه مسلحانه عليه اسراييل به طور قابل‌توجهي در كرانه باختري افزايش و از 38% در سپتامبر به 44% در دسامبر رسيده. غزه با آمار تراژيكي از كشته‌هاي غيرنظاميان افكار عمومي را متاثر كرده، اما به جز اجتماعات خياباني و چند نشست بي‌خاصيت منطقه‌اي و دو قطعنامه غيرالزام‌آور شوراي امنيت كاري نشده. امريكايي‌ها كه از ابتدا چك سفيد حمايتي به تل‌آويو داده‌اند، دورادور مراقب گسترده نشدن جنگ هم هستند تا اسراييل در وهله نخست آنچه را كه پس از هفتم اكتبر ايجاد چهره جديد در خاورميانه ناميد، اجرا كند. سماجت اسراييل در نابودي حماس و تخليه غزه از فلسطيني‌ها تركيبي از انگيزه‌هاي سياسي-شخصي نتانياهو، فرصت‌طلبي صهيونيست‌ها از جنگ و شرايط منطقه‌اي و بين‌المللي است. نتانياهو كه قبل از هفتم اكتبر موقعيت سياسي دشواري داشت، اگر دست خالي از غزه برگردد، مرگ حيات سياسي‌اش حتمي است و به اعتقاد تل‌آويو اگر حماس نابود نشود، آتش‌بس نوعي شكست است. در چنين شرايطي جدي شدن امريكا براي اقدام نظامي در برابر حمله به كشتي‌ها ورق ديگري است، جداي حمايت از اسراييل، به منافع حياتي واشنگتن و غرب مربوط است. به خطر افتادن امنيت كشتيراني در آبراهه‌هاي بين‌المللي يعني افزايش بهاي انرژي، اختلال در تجارت و پيامدهاي ناخواسته. حملات انصار‌الله به كشتي‌هاي وابسته به اسراييل هزينه حمل و نقل كالا را افزايش داده، اگرچه انصار‌الله مي‌گويند فقط كشتي‌هاي اسراييلي را هدف قرار مي‌دهند، اما به خاطر ساختار پيچيده مالكيت و مديريت كشتي‌ها ممكن است شركت‌ها و افرادي از ديگر كشورها نيز در معرض تهديد قرار گيرند. امريكايي‌ها در اين انديشه‌اند اگر تا امروز تاثير حملات بر كشتيراني جهاني محدود بوده، اما جنگ غزه احتمالا ماه‌ها طول بكشد و اگر حملات انصار‌الله ادامه يابد، نتيجه اين خواهد بود كه كشتي‌هاي بيشتري تغيير مسير دهند و علاوه بر افزايش هزينه‌هاي بيمه و حمل و نقل، خطر افزايش قيمت جهاني انرژي وجود دارد. برخي رسانه‌ها اعتقاد دارند امريكا و كشورهاي غربي خواهان ورود به جنگ همه‌جانبه يا سرنگوني انصار‌الله نيستند و انصار‌الله هم به همين دليل بي‌پروا به سوي شناورها در درياي سرخ و باب‌المندب شليك مي‌كند. صريح‌تر شدن لحن مقامات امريكايي نسبت به تهران از آن جهت است كه موشك‌پراني انصار‌الله به سوي كشتي‌هاي نفتي و تجاري در يك آبراه بين‌المللي در پس‌زمينه‌اي از مشاركت در جنگ منطقه‌اي عليه حاميان اسراييل و با شائبه‌پراكني‌هايي از حمايت تهران در اين فرآيند ارزيابي مي‌شود، به خصوص كه رسانه‌هاي غربي هر بار نام انصار‌الله را بر زبان مي‌آورند، عبارت «گروه مورد حمايت ايران» را هم به آن پيوست مي‌كنند كه مي‌پندارند تركيبي متقاعد‌كننده از مقابله امريكا و حاميان غربي‌اش را به دنبال خواهد داشت، اگرچه ايران و انصار‌الله رسما همكاري نظامي با يكديگر را رد كرده‌اند. رويه هم رفته عبور و مرور كشتي‌ها از آبراه‌هاي بين‌المللي اگر مستقيم يا غيرمستقيم هزينه‌هايي را متوجه امريكا كند، صورتحساب جداگانه‌اي را براي طرف‌هاي درگير صادر مي‌كند. امريكايي‌ها چنين اقدامي را كه احتمال افزايش بهاي نفت و ناامني تجارت را دامن زند، خط قرمز مي‌دانند. اما باز شدن جبهه ديگري در جنگ خصوصا اگر امريكا محور آن باشد، به شدت مورد علاقه تل‌آويو است و توان تازه‌اي به ماشين جنايت نتانياهو مي‌دهد كه بي‌پروا سرگرم نسل‌كشي در غزه است.
كارشناس ارشد خاورميانه